Gaz pieprzowy jako element samoobrony - czy to legalne?

Gaz pieprzowy to jedno z najczęściej wybieranych narzędzi do samoobrony, ponieważ jest skuteczny, łatwy w użyciu i dostępny od ręki. W Polsce jego posiadanie oraz stosowanie jest legalne, ale podlega określonym zasadom i ograniczeniom, o których warto wiedzieć, by nie narazić się na konsekwencje prawne. W tym wpisie wyjaśniamy, jak wygląda kwestia legalności gazu pieprzowego, czym różni się od gazu paraliżującego oraz na co zwrócić uwagę, aby korzystać z niego bezpiecznie i zgodnie z prawem.

Gaz pieprzowy – czy jest legalny?

Zgodnie z art. 11 pkt 7 Ustawy o broni i amunicji posiadanie gazu pieprzowego jest całkowicie legalne i nie jest wymagane przy tym żadne pozwolenie. Ta sama ustawa definiuje miotacze gazu obezwładniającego jako broń, chociaż w praktyce traktowane są one jak zwykłe akcesoria do samoobrony. Podczas zakupu gazu pieprzowego można zostać poproszonym o okazanie dowodu osobistego, z drugiej strony samo posiadanie gazu nie jest ograniczone wiekowo. Między innymi właśnie dlatego gaz pieprzowy jest szeroko stosowanym akcesorium do samoobrony – nie ma w zasadzie żadnych ograniczeń prawnych do stosowania go.

Zupełnie osobną kwestią pod względem prawnym jest jednak używanie gazu pieprzowego do samoobrony. Bezpośrednie zagrożenie zdrowia, życia lub mienia jest jedynym wypadkiem, kiedy tego środka można użyć legalnie. Nawet wtedy należy jednak pamiętać o tym, że karalne jest przekraczanie obrony koniecznej. Pozbawione uzasadnienia stosowanie gazu pieprzowego może być więc uznane za napaść i obarczone stosownymi sankcjami karnymi.

Czy gaz paraliżujący to to samo co gaz pieprzowy

Nie, gaz paraliżujący nie jest tym samym co gaz pieprzowy, chociaż oba są używane jako środki samoobrony i działają na zasadzie podrażniania błon śluzowych i skóry.

Gaz pieprzowy, nazywany również oleoresinem z papryki, zawiera substancję chemiczną o nazwie oleoresin capsicum (OC). Podczas zetknięcia z ciałem, OC powoduje podrażnienie oczu, skóry i dróg oddechowych. To powoduje łzawienie, pieczenie oraz trudności w oddychaniu, dezorientację i tymczasowe upośledzenie zdolności do działania.

Z drugiej strony, gaz paraliżujący, znany również jako gaz CS (chlorobenzylidenum malonate) lub gaz CN (chloroacetophenone), jest innym rodzajem substancji chemicznej stosowanej w środkach samoobrony. Działa na podobnej zasadzie jak gaz pieprzowy, wywołując podrażnienie i dezorientację, ale różni się składem chemicznym i intensywnością działania.

Oba gazy, zarówno gaz pieprzowy, jak i gaz paraliżujący, są stosowane w celu obrony osobistej i mają na celu spowolnienie lub zdezorientowanie potencjalnego napastnika, dając osobie atakowanej szansę na ucieczkę lub wezwanie pomocy. Jednak różnice w składzie chemicznym i siły działania mogą wpływać na skuteczność i potencjalne skutki uboczne.

Jak działa gaz pieprzowy? Jakie są jego rodzaje?

Gaz pieprzowy składa się w większości z kapsaicyny – tej samej substancji, która odpowiada za ostrość papryczek chilli. W związku z tym spryskanie oczu i skóry takim aerozolem będzie skutkować silnym pieczeniem i łzawieniem oczu, kaszlem, zaburzeniem koordynacji, mdłościami i chwilową utratą wzroku. Efekty te mogą utrzymać się przez około pół godziny po wystawieniu na działanie gazu. Właśnie dlatego jest to środek ochrony osobistej, który w większości przypadków nie stanowi zagrożenia dla zdrowia i życia napastnika i tym samym użyty w samoobronie jest całkowicie legalny.

Istnieje kilka rodzajów gazu pieprzowego, które różnią się formą wyrzucania substancji drażniącej, skutecznym zasięgiem, liczbą dostępnych strzałów, a także podatnością na wiatr. Warto nadmienić, że niezależnie od zasięgu, gaz pieprzowy nie jest traktowany jako broń, na którą należy posiadać pozwolenie.

Do głównych typów gazu należą:

OC – to skrót od oleoresin capsicum, co oznacza ekstrakt olejowy z pieprzu cayenne. OC jest najczęściej stosowanym rodzajem gazu pieprzowego i ma silne działanie drażniące skórę, oczy i drogi oddechowe. Substancja ta mianowana jest również najsilniejszych gazów do samoobrony.
CS – chlorobenzylidenu malononitryl, to syntetyczny związek chemiczny, który działa jako drażniący. CS jest często stosowany jako środek rozpraszający przez wojsko i policję.
CN – chloroacetofenon, to inny syntetyczny związek chemiczny, który jest drażniący i powoduje podrażnienia skóry, oczu i dróg oddechowych.
CR – dibenzyloaminodifenylmetyloketon, to syntetyczny związek chemiczny o silnym działaniu drażniącym. CR jest stosowany głównie przez wojsko, a jego działanie może być opóźnione, ale bardziej intensywne niż w przypadku innych rodzajów gazu pieprzowego.
PAVA – olej alfa-chloroacetonu, to rodzaj gazu pieprzowego, który ma działanie drażniące skóry, oczu i dróg oddechowych. PAVA jest stosowany przede wszystkim w Wielkiej Brytanii i jest uważany za bardziej skuteczny niż inne rodzaje gazu pieprzowego.

Warto zauważyć, że poza wymienionymi rodzajami, na rynku dostępny jest również gaz pieprzowy przeznaczony na zwierzęta – przede wszystkim agresywne psy, różni się on jednak od standardowego przede wszystkim niższą zawartością kapsaicyny.

Jak używać gazu pieprzowego?

Stosowanie gazu pieprzowego wymaga uwagi i dostosowania sposobu użycia do okoliczności. W zależności od formy środka – żelu, mgiełki lub strumienia – oraz warunków zewnętrznych, jego skuteczność może się różnić.

Rożne rodzaje gazów pieprzowych

Żel – wersja żelowa wyróżnia się skupionym i „lepko” przylegającym strumieniem. Po trafieniu w ciało lub twarz napastnika żel pozostaje na powierzchni, utrudniając jego dalsze działanie i zmniejszając ryzyko rozproszenia środka na otoczenie. Dlatego dobrze sprawdza się zarówno w pomieszczeniach, jak i na zewnątrz.
Mgiełka – spray w formie mgiełki tworzy szeroką chmurę drażniącej substancji, która łatwo dostaje się do dróg oddechowych napastnika. Działanie zaczyna się niemal natychmiast – w ciągu kilku sekund powoduje silne pieczenie, łzawienie i trudności w oddychaniu, znacząco osłabiając zdolność do ataku.
Strumień – to precyzyjne, dalekosiężne rozpylenie, które wywołuje natychmiastową reakcję obronną organizmu – mimowolne zamykanie oczu, bolesne skurcze powiek, intensywne łzawienie i silne podrażnienie spojówek. Efekt ten szybko uniemożliwia napastnikowi kontynuowanie ataku.

Jaki gaz pieprzowy wybrać w danej sytuacji

Zanim użyjesz gazu, warto dowiedzieć się o podstawowych zasadach bezpieczeństwa:

Zawsze upewnij się, że używasz gazu wyłącznie w sytuacji obrony koniecznej,
Trzymaj rękę stabilnie i celuj w twarz napastnika, unikając osób postronnych,
Po użyciu oddal się od napastnika i miejsca, w którym rozpylono gaz,
Jeśli jesteś w pomieszczeniu, najlepiej otworzyć okno lub drzwi, aby wentylacja zmniejszyła ryzyko podrażnienia siebie,
Pamiętaj, że wiatr może zmieniać kierunek mgiełki – zawsze uwzględniaj jego kierunek, aby nie działać przeciwko sobie.

Gdzie dokładnie celować gazem pieprzowym

Gaz pieprzowy w Europie

W niektórych krajach europejskich posiadanie i stosowanie gazu pieprzowego jest ściśle regulowane i wiąże się z większą ilością restrykcji niż w Polsce. Przykłady takich krajów to:

Wielka Brytania – gaz pieprzowy jest klasyfikowany jako broń palna i jego posiadanie oraz stosowanie jest zabronione bez specjalnego zezwolenia.
Niemcy – gaz pieprzowy jest legalny, ale posiadanie i stosowanie jest dozwolone wyłącznie w sytuacjach samoobrony, a jego nabywanie wymaga ukończenia 18 lat.
Szwajcaria – gaz pieprzowy jest legalny, ale jego posiadanie i stosowanie jest regulowane, a nabywanie wymaga ukończenia 18 lat.
Norwegia – gaz pieprzowy jest legalny, ale jego posiadanie i stosowanie jest ściśle regulowane i wymaga uzyskania specjalnego pozwolenia.
Belgia – gaz pieprzowy jest legalny, ale jego posiadanie i stosowanie jest ściśle regulowane, a nabywanie wymaga ukończenia 18 lat i posiadania specjalnego pozwolenia.

Zawsze zaleca się dokładne zapoznanie się z przepisami prawa w danym kraju przed nabyciem i stosowaniem gazu pieprzowego.

Co grozi za bezpodstawne użycie gazu paraliżującego w Polsce?

W Polsce użycie gazu paraliżującego lub innych środków odurzających w celu spowodowania bezładu lub powodujące zagrożenie życia lub zdrowia innych osób jest karalne zgodnie z Kodeksem Karnym. Konkretna odpowiedzialność prawna zależy od okoliczności i skutków działania.

Zgodnie z polskim Kodeksem Karnym, bezpodstawne użycie gazu paraliżującego lub innego środka odurzającego, jeśli spowoduje zagrożenie życia lub zdrowia innych osób, może być kwalifikowane jako przestępstwo. Zgodnie z art. 156 § 1 Kodeksu Karnego, osoba, która bez uprawnienia używa takiego środka w celu spowodowania bezładu lub zagrożenia życia lub zdrowia innych osób, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Należy jednak zauważyć, że odpowiedzialność prawna może być różna w zależności od okoliczności, intencji i skutków użycia gazu paraliżującego. Ważne jest, aby pamiętać, że samoobrona jest dopuszczalna w przypadku konieczności obrony własnej lub innej osoby przed bezpośrednim i nieuzasadnionym atakiem, o ile zachowane są zasady proporcjonalności i konieczności.

W przypadku użycia gazu paraliżującego w samoobronie, zawsze zaleca się przestrzeganie prawa, stosowanie go z umiarem oraz zgodnie z zasadami określonymi w polskim prawie. W razie wątpliwości, zawsze warto skonsultować się z prawnym doradcą lub organami odpowiedzialnymi za egzekwowanie prawa w celu uzyskania konkretnych informacji na temat przepisów dotyczących użycia gazu paraliżującego.

Czy warto zainwestować w gaz pieprzowy?

Gaz pieprzowy musi składać się z substancji dopuszczonych przez prawo, sam w sobie również jest traktowany jako w pełni legalny środek samoobrony. Przyda się zwłaszcza osobom, które nie znają technik samoobrony, a często przebywają w miejscach, gdzie ryzyko napaści jest wyższe niż zwykle. Gaz pieprzowy to także dobra ochrona przed agresywnymi psami, co może przydać się na przykład osobom uprawiającym sport w plenerze.

Wysoka i łatwa dostępność oraz brak formalności przy zakupie sprawiają, że jest to godna rozważenia dodatkowa metoda ochrony osobistej. Oczywiście należy pamiętać, że gaz powinno się używać jedynie w momencie obrony koniecznej, a także trzeba zapoznać się z zasadami bezpiecznego i skutecznego stosowania go.

Źródło: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu19990530549